62.000 woningen bouwen in zes jaar: hoe Brainport Eindhoven het schijnbaar onmogelijke mogelijk wil maken
Met steun van overheid én bedrijfsleven werken 21 gemeenten aan een ongekende schaalsprong in de woningbouw in de Brainport regio. De opgave is enorm, de uitvoering weerbarstig – maar het geloof in het resultaat is rotsvast. Metropoolregio Eindhoven staat aan de lat om de 21 MRE-gemeenten te ondersteunen om een versnellingsslag te maken zodat de bouw van 62.000 woningen in zes jaar tijd is gestart of voltooid.
Tot 2030 moeten er in de regio Brainport Eindhoven 62.000 woningen bijgebouwd worden *). Dat zijn er zo’n 8000 per jaar, terwijl de huidige bouwproductie gemiddeld rond de 4000 ligt. “Een enorme opgave,” noemt Suzan van de Goor, voorzitter van het regionale portefeuillehoudersoverleg Ruimte & Wonen en wethouder in de gemeente Waalre. “Maar we zouden Brainport niet zijn als we er niet met z’n allen de schouders onder zetten.”
Samen met Giovanni Wouters, secretaris-directeur van de Metropoolregio Eindhoven (MRE), blikt Van de Goor vooruit op de haalbaarheid van de regionale woningopgave. De ambities zijn torenhoog: 62.000 woningen tot 2030, volgens de regionale ontwikkelstrategie zelfs oplopend tot 100.000 in 2040. Daarbij komen nog eens 2.280 onzelfstandige studenteneenheden. “We hebben acht jaar om die woningen niet alleen te plannen, maar ook te bouwen én op te leveren,” zegt Wouters. “In 2030 moet voor het laatste deel van deze opgave de bouw gestart zijn, zodat uiterlijk in 2033 de sleutel aan de bewoners overhandigd kan worden.”
Realisatieteam Wonen
Om die versnellingsslag te maken, wordt op alle fronten samengewerkt. De woningbouwopgave is, zo benadrukken Wouters en Van de Goor, een triple helix-verhaal, waarin gemeenten, overheden, kennisinstellingen én het bedrijfsleven samen optrekken. Een concreet voorbeeld daarvan is het realisatieteam wonen, een regionale uitvoeringsorganisatie die mede wordt gefinancierd via het Brainport Partnerfonds – met 5 miljoen euro aan bijdragen vanuit het regionale bedrijfsleven. “Uniek in Nederland, misschien zelfs wereldwijd,” aldus Wouters. “Gemeenten met beperkte capaciteit kunnen dankzij dit team gezamenlijk tempo maken.”
Dat is hard nodig. Van de 21 MRE-gemeenten zijn er dertien kleiner dan 25.000 inwoners. “Dat betekent dat je vaak met één beleidsmedewerker per onderwerp werkt,” legt Van de Goor uit. “Door de krachten te bundelen, kunnen we samen nog meer werk verzetten.”
Knelpunten en oplossingen
Iedereen snapt dat dat allemaal niet vanzelf gaat. Van stikstofproblematiek tot netcongestie en van bezwaarschriftenprocedures tot grondexploitatie-tekorten – de hindernissen zijn legio. Wouters: “Sommige hobbels kunnen we lokaal oplossen, andere vergen nationale regie. Denk aan het voorstel van burgemeester Dijsselbloem voor een “een wettelijke snelbaan, een soort van crisis- en herstelwet 2.0” om procedures te versnellen. In een regio met mondiale betekenis, zoals Brainport, is dat geen overbodige luxe.”
Daarnaast bieden de Regionale woondeal en de Beethoven-regeling financiële lucht. Gemeenten kunnen daarmee tekorten in de grondexploitatie dekken; ontwikkelaars en woningcorporaties kunnen gebruikmaken van een bijdrage voor vastgoedexploitatie, tevens is er ruimte voor inhoudelijke ondersteuning. “Dankzij ASML, die 25 procent meebetaalt, hebben we iets in handen wat we eerst niet hadden,” zegt Van de Goor. “Stenen stapelen wordt daardoor écht mogelijk.”
Standaardisering als versneller
Een ander concreet initiatief is de WoonST-woning (inmiddels toe aan versie 2.0): een gestandaardiseerd, duurzaam huurhuis dat snel en betaalbaar gebouwd kan worden. Van de Goor: “Net als bij een auto kun je kiezen uit kleuren en opties, maar de basis staat vast. Dat drukt de kosten én versnelt de bouw.” Deze woningen zijn inmiddels in onder meer Veldhoven en Helmond gerealiseerd.
Flexwoningen - bedoeld voor snelle realisatie en tijdelijke bewoning - lijken een snelle oplossing, maar zijn niet altijd geschikt, waarschuwt Van de Goor: “De businesscase is lastig rond te krijgen en de kwaliteit moet goed zijn. Anders krijg je situaties dat woningen snel weer vervangen moeten worden.” Ook initiatieven als bewoning van recreatieparken en wonen in de achtertuin zijn druppels op een gloeiende plaat. “Bovendien zijn dat soort oplossingen zeer afhankelijk van de lokale omstandigheden.”
Geen plan B
Wat als het tempo over twee jaar nog steeds achterblijft? Wouters is duidelijk: “Er is geen plan B. We geloven in plan A. We hebben al gesprekken buiten de regio, met gemeenten als Meierijstad en Weert. En natuurlijk, als mensen geen woning vinden in onze regio, wijken ze uit naar Den Bosch of zelfs verder. Maar we zetten alles op alles om onze opgave binnen de eigen regio voor elkaar te krijgen.”
Want stilstand is geen optie. “Deze regio groeit. Punt,” zegt Van de Goor. “De wereld kijkt naar ons vanwege de chipindustrie. In die context kunnen we ons geen woningtekort veroorloven. Net zo min als er gaten mogen vallen in diensten als bereikbaarheid, scholen, huisartsen en groen. Leefbaarheid is cruciaal en gaat verder dan alleen woningen.”
Vertrouwen kweken
Of het allemaal gaat lukken? “Je krijgt alleen garantie op een stofzuiger,” zegt Van de Goor met een knipoog naar minister Mona Keijzer. “Maar wij doen ons stinkende best. We zijn open over wat wel en niet kan. En we hebben geleerd van eerdere schaalsprongen. We zitten met z’n allen in de TGV. Dan moet je zorgen dat je alle wagonnetjes meeneemt. Hoe dan ook: die eindbestemming halen we. Samen.”
Wouters beaamt dat gevoel: “Het vertrouwen groeit. Procedures worden vlotgetrokken, de bouw versnelt. En het feit dat het bedrijfsleven zo’n actieve rol pakt, zegt veel over de kracht van deze regio. Er gaat een kantelmoment komen, daar ben ik van overtuigd.”
*) De woondeal omvat een realisatie van 45.130 woningen in de periode tussen 2022 en 2030.
Beethoven kent een versnellingsopgave van 17.000 woningen en 2.280 onzelfstandige studenteneenheden. Deze versnelling wordt gezien als een aanvulling op de 45.130, met de kanttekening dat oplevering door mag lopen tot en met 2033. In de periode 2022-2024 zijn er 12.765 woningen gerealiseerd. Cijfers 2024 zijn voorlopige aantallen. Dat betekent dat er in de periode 2025-2030 ruim 8.000 woningen per jaar moeten worden gerealiseerd, met een uitloop in de periode 2030 - 2033. De 2.280 studenteneenheden zijn hier nog niet in meegenomen. Hiervoor geldt dat er in de periode 2025-2033 een productie van 250 per jaar moet worden bereikt.