Waarom je iemands moedertaal níet uit de klas moet weren

Laat meertalige kinderen ook hun moedertaal in de klas gebruiken. Dat is de boodschap van Emmanuelle Le Pichon, taalwetenschapper aan de universiteit van Toronto. ‘Niet alleen omdat je een andere taal dan sneller leert. Kinderen voelen zich ook veel meer welkom en geaccepteerd.’

Als iemand weet hoe het is om meertalig te zijn, dan is Emmanuelle het wel. Net als haar kinderen spreekt ze Frans, Engels én Nederlands. De taalwetenschapper woont nu in Canada, maar werd geboren in Frankrijk en woonde twintig jaar in Nederland, waar ze haar man leerde kennen. Al jarenlang is ze voorstander van meertaligheid op scholen. ‘Vaak wordt de moedertaal van een kind niet geaccepteerd in het klaslokaal. Maar die hebben kinderen wel nodig, als houvast. Denk maar aan toen je als kind leerde fietsen: je ouders hielden je vast en renden met je mee, totdat je het zonder hun steun kon. Datzelfde geldt voor het leren van een taal. De moedertaal ondersteunt kinderen én zorgt voor zelfvertrouwen.’

Afgewezen
Meertalige kinderen en hun ouders worden op scholen ondergedompeld in de taal van dat land. Hun moedertaal is dus niet welkom. ‘Ik heb dat zelf meegemaakt. Een Nederlandse leerkracht vroeg of ik op en rondom school niet meer Frans wilde spreken met mijn kinderen. Ik was zó boos en voelde me afgewezen. De relatie tussen de schoolleiding en mij is nooit meer hersteld.’ Later ontdekte ze dat de schooldirecteur diezelfde vraag ook aan Marokkaanse moeders gesteld had. ‘Heel verdrietig. Als je een taal uit de school verbant, dan verban je eigenlijk ook dat kind en zijn of haar familie.’

Taal is politiek
Hoe kan het dan dat scholen moedertalen nog niet toelaten, en zelfs als uitdaging of probleem zien? ‘Omdat taal een politiek gevoelig onderwerp is’, zegt Emmanuelle. ‘Tot die conclusie kwam ik toen ik onderzoek deed naar tweede generatie arbeidsmigranten in een aantal Europese landen, waaronder Nederland. De geopolitieke situatie in je land heeft invloed op hoe je naar taal kijkt. Dat zie je bijvoorbeeld in Estland, waar de Russischtalige bevolking minder geaccepteerd wordt omdat zij geassocieerd worden met de voormalige USSR. En dus is die taal daar op veel scholen ook niet welkom. Schooltalen worden door politici gebruikt om hun politieke doelen te bereiken.’

De Taal Vriendelijke School
Bij Emmanuelle brandde een vuurtje om dit te veranderen. Intussen gebeurde hetzelfde bij Ellen-Rose Kambel, oprichter van de Rutu Foundation. ‘We ontmoetten geweldige leerkrachten, die meertaligheid in de klas juist stimuleerden. Maar zij werkten op eilandjes. In je eentje kun je de wereld niet veranderen. Daarom besloten Ellen-Rose en ik een internationaal netwerk te creëren van Language Friendly Schools.’ Iedere school die zich aansluit, committeert zich aan meertaligheid maar kan zelf kiezen hoe daar invulling aan wordt gegeven. ‘Er zijn al geweldige initiatieven ontstaan. Zo vroeg een school – in het kader van de strijd tegen racisme – haar leerlingen om onderzoek te doen naar figuren van belangrijke, donkere vrouwen. De resultaten van hun onderzoek werden in de gangen en klaslokalen tentoongesteld. Met hun verhaal én taal erbij. Bij een andere school lieten ze meertalige kinderen om de beurt ‘taalexpert’ zijn. Zij leerden het alfabet van hun moedertaal aan hun klasgenoten: van Arabisch tot Koreaans. Die kinderen voelden zich zó trots. En de andere leerlingen waren heel enthousiast.’

Niet meer nodig
Inmiddels zijn er veertig Language Friendly Schools, verspreid over de hele wereld. ‘Echt geweldig. Toch is mijn verre toekomstdroom om geen Language Friendly Schools meer nodig te hebben. Ik droom van een wereld waarin elk kind op school welkom is en waar ieder kind gevierd wordt om wat het aan kennis van de wereld naar school brengt.’