Column: Anders kijken naar talent

Voor leerkrachten

Met het wachtwoord verkregen door Brainport Eindhoven kunnen leerkrachten extra informatie vinden en bestanden oploaden voor hun Challenge inzending.

De arbeidsmarkt. In Brainport. Ik houd me er al een tijdje mee bezig. En toen we vanuit Brainport hadden bedacht dat het tijd werd voor een themamaand Talent, was ik de eerste die meteen positief reageerde. Want onderwijs & arbeidsmarkt – in één verzamelwoord samengevat als Talent (of dat correct is, valt te bediscussiëren) – is én blijft als je het mij vraagt de basis van onze economische groei, welvaart en welzijn.

Voor mij een moment om eens terug te kijken: wat hebben we – zeg de laatste 10 jaar – gedaan, wat is er veranderd, wat is hetzelfde gebleven en wat hebben we daarvan geleerd?

Toen we in 2011 ‘the world’s smartest region’ werden, wisten we nog niet dat ASML een paar jaar later meer dan duizend mensen per jaar zou aannemen. Toen wisten we nog niet dat een aantal grote bedrijven in 2018 een unieke samenwerking met PSV zou aangaan met Brainport op het shirt. En we dachten er al helemaal niet aan dat dit succesvolle manieren zijn van regio branding en Talent Attraction. In 2011 klapten we nog met onze handen in onze zakken, zoals we op z’n Brabants zeiden. We voelden ons als ‘zuiden’ vaak ondergeschikt aan de Randstad, en waren dat soms ook. Toen wisten we nog niet dat we eind 2016 de derde Mainport van Nederland zouden worden en daarmee het continue gesprek met Den Haag zouden hebben. Ook op het gebied van onderwijs & arbeidsmarkt. En dat geeft toch een streepje voor. Zeker toen wij in Brainport in 2018 één van de eerste regio’s waren die gebruikmaakten van de Regio Deal: maar liefst € 370 miljoen te besteden aan voorzieningen, talent en innovatie.

En natuurlijk wisten we ook in 2011 nog niet dat na onze carnaval in 2020 het Corona virus ook in ons land zou toeslaan. Sterker nog, in de hele wereld. We dachten sowieso in die eerste Corona maanden dat de economische groei enorm zou gaan stagneren en de werkloosheid enorm zou oplopen naar wel 6 tot 8 procent. En nu, in oktober 2021, blijkt: niets is minder waar. Met een economische groei van 2% als enige regio in Nederland en een werkloosheid van 3,7% zitten we economisch gezien heel goed. Maar we zien – mede door Corona – wel de paradox: want wat is het waard om economische groei te hebben als je te weinig personeel hebt om voor onze zieken en ouderen te zorgen; wat is het waard om een mooie, nieuwe auto te kopen, terwijl je stadsgenoot verderop fulltime moet mantelzorgen en geen geld heeft voor een nieuwe jas. En hoe moeten we de toekomst zien, met de zekerheid dat dingen nooit zeker zullen zijn én steeds sneller zullen gaan.

Ik denk als we terugkijken naar de afgelopen tien jaar, dat we een aantal belangrijke zaken zien in het onderwijs en de arbeidsmarkt.

Inclusiviteit

Allereerst dat het woord inclusiviteit zijn intrede heeft gedaan. Waar we het tien jaar geleden nog alleen hadden over economische groei, spreken we nu over economische groei, welvaart en welzijn. We zijn inclusiever naar onze samenleving gaan kijken, althans, we zijn ons ervan bewust. Dat uit zich ook in het begrip brede welvaart. Waar we voorheen vooral het bruto nationaal product (GDP) als maatstaf namen, nemen we nu veel meer factoren mee, zoals gezondheid, veiligheid, arbeid en vrije tijd. Ik denk altijd dat we dit zo’n beetje ons ‘algemeen geluksgevoel’ kunnen noemen. En hoewel we als Nederland altijd hoog in de ‘World Happiness Index’ staan (nummer 5), is én blijft er op dit vlak nog steeds werk aan de winkel. Maar je er bewust van zijn is in ieder geval een eerste stap. Bekwaam worden de volgende.

Leven lang ontwikkelen

In 2011 bestond de term leven lang leren al lang. Maar we struggelden ermee. Iedereen was er toen al van overtuigd dat 1. banen steeds sneller veranderen en 2. we daar wat mee moeten. Het tweede punt alleen al om onze mensen ‘fit voor de baan’ te houden. En ja, er is wel degelijk wat veranderd, we zien dat veel werkgevers en werknemers besef hebben van het fenomeen. We hebben van het woord ‘leren’ ‘ontwikkelen’ gemaakt. Maar we struggelen er eigenlijk nog steeds wel mee, want: hoe krijgen we die leercultuur echt in onze haarvaten? En wiens verantwoordelijkheid is dit eigenlijk?

Vorig jaar hebben we een heel goede analyse gemaakt van leven lang ontwikkelen. Het is namelijk niet één ding. Ik denk dat om het goede effect te hebben, we het begrip, conform de gemaakte analyse, uit elkaar moeten trekken. Want omscholen is echt wat anders dan persoonlijke ontwikkeling. Het moet ook anders worden op- of aangepakt. Voor meer diepgang is de factsheet Leven Lang Ontwikkelen geschreven.

Aansluiting onderwijs - bedrijfsleven

Onderwijs en bedrijfsleven. Vroeger waren het aparte entiteiten. En men vindt nog steeds dat de aansluiting veel beter kan. Maar ik denk dat we echt wel stappen hebben gemaakt. Niet alleen bewust, maar ook al bekwaam. Misschien beseffen we ons dat niet eens altijd. Brainport scholen én scholen in Brainport in zowel primair- als voortgezet onderwijs brengen het bedrijf écht dichter bij de leerlingen. Mbo-onderwijs doet dit al sinds jaar en dag en is het eigenlijk vooral aan het verfijnen. En ook het hoger onderwijs heeft hele grote stappen gemaakt. Wij hebben in onze regio maar liefst 10 hybride leeromgevingen. Dat zijn fysieke plekken waar bedrijven en onderwijs samen gehuisvest zijn en hun eigen ding doen, maar ook intensief samenwerken. We hebben hybride tech docenten, die extra bijdragen aan de kwaliteiten van het onderwijs. En we hebben zoveel meer, zoals de Dutch Technology Week, centra van innovatief vakmanschap en expertise, en dan doe ik nog zoveel initiatieven tekort door ze hier niet te noemen.

Maar er zijn ook dingen (nog) niet veranderd. Hoewel we keihard werken aan het terugdringen van de krapte op de arbeidsmarkt, is deze alleen maar groter geworden. Sterker nog, we zijn in Nederland op een punt beland waar we meer vacatures dan werklozen hebben. We zoeken nog steeds naar schapen met vijf poten. We weten nog steeds – om welke reden dan ook – het onbenut (of beter: ongezien) arbeidspotentieel niet goed te vinden. We denken nog steeds te veel in processen. In functies in plaats van rollen en taken. We hebben het over werkgelegenheid als doel, maar moet het niet talentvoorziening worden als oplossing voor de krapte op de arbeidsmarkt? En leercultuur moet echt meer verankerd worden in ons onderwijs.

Iets waar we de komende - zeg 10 jaar - verder aan moeten werken. Misschien ook wel op andere manieren. Met meer impactvolle, structurele interventies.

Maar ik denk dat we ook vooral trots mogen zijn op wat we de afgelopen jaren hebben bereikt met z’n allen. Trots op wat we in Brainport, door samenwerking tussen onder meer gemeenten, belangenorganisaties, sociale partners, bedrijven en onderwijsinstellingen hebben gerealiseerd. We hebben miljoenen tech & IT talenten wereldwijd bereikt; we hebben meer dan 250 scholen die bezig zijn met internationalisering van het onderwijs; we hebben duizenden inwoners bereikt met onze leven lang ontwikkel- campagnes; en we hebben honderden werkgevers en onderwijsinstellingen die techniek promoten – en dan vergeet ik nog heel veel andere mooie dingen.

Daar mogen we best even bij stil staan terwijl we vooruitkijken naar de toekomst.

Want de arbeidsmarkt blijft in beweging - al is het alleen al vanwege die veranderende banen - en wij bewegen mee. Ik merk dat het besef er is dat flexibel zijn en anders kijken naar talent hard nodig is in een context die voortdurend verandert. Daarom geloof ik erin dat we ook de komende 10 jaar weer veel zullen bereiken en mooie stappen zullen zetten. Laten we beginnen met ons deze maand te laten inspireren!

Yvonne van Hest