Alles wat je moet weten over 5G

‘5G is de opvolger van 4G en het is de nieuwste generatie mobiele telecommunicatie’, legt Sander van der Zande, Technology Strategy Manager bij VodafoneZiggo, uit. ‘Met 5G kun je hogere snelheden behalen en het heeft een enorm korte responstijd.’  

Het is volgens hem goed om te weten over het 3rd Generation Partnership Project (3GPP). Daarin werken universiteiten, telecommunicatiebedrijven en overheden samen aan standaarden voor mobiele telecommunicatie. Van der Zande: ‘Eén keer in de tien jaar komen die met een hele set nieuwe afspraken om zo een nieuwe generatie voor mobiele communicatie te ontwikkelen. Denk aan de verschillende generaties die zich de laatste decennia hebben ontwikkeld: 2G, 3G, 4G en nu dan 5G. Omdat de technologie internationaal gestandaardiseerd is, is het mooie ervan dat het over de hele wereld werkt. Het maakt niet uit wie de netwerken maakt of wie de telefoons maakt. Door deze standaardisatie werkt het wereldwijd’  

Wat is 5G? 

5G is gewoonweg de nieuwste versie van de standaarden. Van der Zande: ‘Er zijn grofweg drie vernieuwingen ten opzichte van 4G. Als eerste: 3GPP heeft nagedacht hoe ze veel meer bandbreedte en snelheid in het netwerk kunnen krijgen en dat is ze gelukt. Er kan door 5G veel meer data door het netwerk gaan. Als tweede het massive internet of things (IoT). Dat was al ingezet bij 4G, maar het koppelen van fysieke elementen aan internet krijgt bij 5G echt een boost. 5G is geoptimaliseerd voor sensoren zodat ze met weinig energieverbruik toch data over het netwerk kunnen sturen. Een parkeerplaats kan bijvoorbeeld zo via een sensor vertellen of deze beschikbaar is of niet.’ Soms zitten die sensoren diep in de grond, bijvoorbeeld in een kelder. ‘Daarom moest het 5G-netwerk ook een hele goede dekking hebben. Ook dat is een optimalisatie.’  

Critical communications  

De derde vernieuwing wordt volgens Van der Zande samengevat als critical communications. ‘Bij 2G, 3G en 4G is er een bepaalde capaciteit die de gebruikers onderling verdelen. Als het netwerk vol is, hebben alle gebruikers daar last van. Maar omdat dat zo is verdeeld, kun je bepaalde kritische toepassingen niet doorvoeren. Denk aan een connected ambulance waar het ziekenhuis live mee kan kijken hoe het met de patiënt is. Als er levens op het spel staan, wil je niet dat de verbinding wordt verbroken. Dan is een gegarandeerde verbinding en een gegarandeerde snelheid nodig, dat is een groot voordeel van 5G.’ 

Ook latency is meegenomen. ‘Dat is de vertraging die op de lijn zit. Stel je bestuurt vanuit huis via een netwerk een auto. Dan duurt het milliseconden voordat het signaal heen en weer overkomt, maar dat kan net te laat zijn als je een tegenligger tegenkomt. Bij 5G heeft 3GPP gekeken hoe ze die vertraging zo min mogelijk kunnen laten zijn. Zodanig dat je gewoon een auto of een drone of afstand kunt besturen.’  

Tot 10.000 mpbs per seconde  

Met 4G mocht een gebruiker blij zijn als hij 100 megabit per second (Mbps) aan internetsnelheid haalde. Van der Zande: ‘Dat is al best veel hoor. Als voorbeeld: om een video op jouw mobiele telefoon te bekijken heb je slechts 5 Mpbs downloadsnelheid nodig. Gemiddeld op 4G halen we in ons netwerk 70 à 80 Mpbs. Met 5G, en dan hebben we het nog niet over de volledige potentie van 5G met alle freqentiebanden, daar hebben we nu al 2.000 Mpbs gezien. De belofte is dat het naar 10.000 Mpbs kan. Er zullen dan veel meer gebruikers en apparaten op dat netwerk kunnen worden aangesloten.’  

De potentie en mogelijkheid voor massive IoT betekent niet dat alles met alles is verbonden, wanneer men eenmaal 5G gebruikt. Van der Zande: ‘Dat is een misverstand rondom 5G. Bijvoorbeeld: een voertuig is verbonden met een voertuigenmanagementsysteem. De lantaarnpaal met het aansturingssysteem voor lantaarnpalen. Pas als de producenten besluiten om samen te werken om signalen uit te wisselen, kan er connectie zijn tussen die twee. Dan zouden ze kunnen inregelen dat informatie van de auto bij de lantaarnpaal komt. Die uitwisseling maakt het ook ingewikkeld om toepassingen van de grond te krijgen. Eenieder heeft zijn eigen belang, terwijl de mogelijkheden groot zijn.’  

Wat is de fysieke impact op de stad? 

5G werkt met drie verschillendespectrumbanden. Een lage band, een middelste en een hoge. Elke band heeft eigen plus- en minpunten, legt Van der Zande uit. Zo heeft een lage band een ver bereik van ongeveer 20 kilometer, maar kan er weinig informatie worden verzonden. Een hoge band heeft juist een erg hoge capaciteit, maar een kort bereik van enkele honderden meters.  

Een 5G-netwerk in de stad maakt gebruik van al deze banden. In veel steden is een mix van lage- en middenbanden nu de norm. Een aantal zendpunten met lage frequentie vormt het basisnet. Bij drukte en veel gebruikers wordt de extra capaciteit van de middenbanden ingezet. Dezelfde antenne-opstelpunten worden gebruikt voor de lage en midden-banden van 5G. Nieuw in 5G is de optie om hoge banden in te zetten (nog te veilen 26 Ghz), specifiek op drukke plekken waar vanuit gebruikers behoefte is aan een erg grote capaciteit. Denk aan plekken als stations, pleinen en voetbalstadions. 

5G kan dus grotendeels gebeuren vanaf bestaande antenne-opstelpunten. Voornamelijk op erg drukke plekken zullen op termijn extra antennes nodig zijn. Kortom, het realiseren van 5G in de stad zal naar verwachting geen grote fysieke impact hebben. Monet, de Nederlandse vereniging van netwerkoperators, schat in dat er 10 procent extra antennes nodig is voor 5G. Die antennes kunnen in kleine en onopvallende kastjes worden verwerkt. Dat betekent dat er nauwelijks extra zendmasten nodig zijn, en zeker niet op elke straathoek een grote internetkast bijgeplaatst hoeft te worden. De extra antennes zijn bovendien sterk geconcentreerd rondom de drukke plekken in een stad. De gemiddelde stadsgebruiker merkt er weinig van. 

Wat zijn de gezondheidsrisico’s van 5G?   

Er is veel te doen rondom 5G en gezondheid. Is de nieuwste generatie mobiele telecommunicatie wel veilig? Samenhang tussen 5G-frequenties en gezondheidsschade is niet aangetoond en niet waarschijnlijk, stelt de Gezondheidsraad. 

Begin september 2020 bracht de Gezondheidsraad een advies uit over 5G en gezondheid (zie https://bit.ly/5g-en-gezondheid). De Gezondheidsraad is een Nederlands onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan dat als opdracht heeft om de regering en parlement te adviseren over volksgezondheid. Monique Beerlage, algemeen secretaris bij het Kennisplatform Elektromagnetische Velden en Gezondheid: ‘Ze hebben eerder adviezen uitgebracht over mobiele telefonie. Daar kwam uit dat mogelijke schade door te veel opwarming van het lichaam of lichaamsdelen het enige wetenschappelijk bewezen effect is. Daar zijn de blootstellinglimieten op gebaseerd, maar uit voorzorg  

zijn de blootstellingslimieten vijftig keer lager dan het niveau waarbij in onderzoek gezondheidseffecten optraden . Beneden die limieten zijn er geen bewijzen voor gezondheidseffecten. Dat weten we al sinds 2010. Daar is vervolgens veel onderzoek naar gedaan, maar een wetenschappelijk bewijs heeft dat niet opgeleverd. Daarnaast zijn er mensen die aangeven dat zij gezondheidsklachten krijgen door elektromagnetische velden beneden de limieten. Het is echter wetenschappelijk niet duidelijk wat de oorzaak van die klachten is. Die klachten gaan over elektromagnetische velden in het algemeen, niet specifiek over 5G.’ 

Onderzoek naar 5G 

De Gezondheidsraad is voorzichtig met 5G, constateert Beerlage. ‘Ze hebben, op verzoek van de Tweede Kamer, voor elke frequentieband van 5G gekeken welke recente onderzoeken er zijn. De vraag van de Tweede Kamer was om gezondheidsrisico’s te onderzoeken. Zo ver konden ze in dit tijdsbestek niet gaan, stelden ze. De Gezondheidsraad: ‘We kunnen alleen aangeven wat er uit die onderzoeken komt als potentiële schade.’ Kortom, ze hebben alle onderzoeken verzameld en daar een eerste schifting in aangebracht. Een echte risicobeoordeling is dit nog niet. De Gezondheidsraad geeft aan dat de Wereldgezondheidsorganisatie daar al wel mee bezig is. Het resultaat wordt in 2022 verwacht.’  

Samenhang tussen mobiele communicatie inclusief 5G en gevolgen voor de gezondheid is volgens het rapport van de Gezondheidsraad niet aangetoond en niet waarschijnlijk, maar voor een aantal ziekten niet 100 procent uit te sluiten. Het rapport schrijft hierover: ‘Echter, voor geen van deze en de andere onderzochte ziekten en aandoeningen acht de commissie de samenhang tussen blootstelling en de ziekte of aandoening aangetoond of waarschijnlijk.’  

Geen reden om te stoppen 

Verderop in het rapport: ‘Omdat de lagere frequentiebanden voor 5G (tot 3,5 GHz) al jaren in gebruik zijn voor telecomtoepassingen en wifi zonder dat dit heeft geleid tot bewezen gezondheidsschade, ziet de commissie geen reden om gebruik van deze frequentiebanden te stoppen of te beperken. Wel adviseert zij de blootstelling te monitoren voor, tijdens en na uitrol van de 5G systemen.’

Het advies van de Gezondheidsraad zegt volgens Beerlage ook: Houd de blootstelling zo laag als redelijkerwijs mogelijk. ‘Dat is ook al jaren de praktijk voor de huidige netwerken. Daarnaast willen telecomproviders hun capaciteit zo optimaal mogelijk benutten.’ Is het al met al niet verstandiger om te wachten met de uitrol van 5G en specifiek de 26 Ghz, omdat nog niet alle gezondheidseffecten duidelijk zijn? Beerlage: ‘We hebben blootstellinglimieten voor 26 gigahertz die gebaseerd zijn op warmte-effecten. We weten dat alle frequenties vergelijkbaar met 26 gigahertz warmte veroorzaken in en op de huid.’  

Nieuwste richtlijnen voor blootstelling 

De Gezondheidsraad zegt: ‘We adviseren de nieuwste richtlijnen van de International Commission on Non-ionizing Radiation Protection (ICNIRP, www.icnirp.org) in Nederland te gebruiken als basis voor het blootstellingsbeleid.’ Dat is een internationale commissie van deskundigen die adviezen geven voor blootstellingslimieten. Nederland hanteert de ICNIRP-richtlijnen al jaren, dit is in de Nota Nationaal Antennebeleid van december 2000 vastgelegd. De ICNIRP richtlijnen zijn in maart 2020 op basis van de actuele stand van de wetenschap bevestigd en gepreciseerd. ICNIRP heeft daarbij extra rekening gehouden met het gebruik van hogere frequenties voor het gebruik van nieuwe technologieën (zoals 5G) en nieuwe eisen toegevoegd om de gezondheidsbescherming verder te borgen. Het Kabinet gaat deze nieuwe richtlijnen in de Telecommunicatiewet vastleggen. Ook de Europese Commissie heeft volgens de Gezondheidsraad aangegeven de nieuwste ICNIRP-richtlijnen over te nemen in een aanbeveling of richtlijn.  

Dat de Gezondheidsraad oproept om verder onderzoek te doen naar 26 gigahertz vindt Beerlage in het licht van de uitgesproken verwachting begrijpelijk maar ze plaatst ook een kanttekening. ‘Wetenschappers kunnen nooit zeggen dat iets voor de volle honderd procent veilig is, terwijl vanuit de maatschappij dat wel wordt gevraagd. Ik snap heel goed dat ze de mogelijke effecten willen bekijken. De vraag is: wanneer is er voldoende onderzoek gedaan? Je hebt nooit volledige zekerheid.’ 

Complottheorieën 

Tot slot: complottheorieën over 5G en corona doen driftig de ronde. Wat kan Beerlage daar tegenin brengen? ‘Dat er geen enkel wetenschappelijke aanwijzing is dat het iets met elkaar te maken heeft. Van corona weten we dat het een virus is en dat kan gewoonweg niet door 5G worden verspreid. Het is compleet iets anders. We zien evenwel de meest vreemde theorieën voorbijkomen, waarbij vaak de basisaanname al niet klopt en mensen aannames als ‘bewijs’ zien. We proberen wel om de foute aannames eruit te halen. Maar dat blijft lastig, omdat mensen volledig overtuigd zijn van hun gelijk.’