Vrije doorgang voor hulpdiensten

De gemeente Helmond telt 52 verkeersregelinstallaties, waarvan er inmiddels 42 intelligent zijn gemaakt. De overige tien volgen nog dit jaar. Gemeente ’s-Hertogenbosch heeft 65 installaties, waarvan er al 35 intelligent zijn. In beide gemeenten zijn deze iVRI’s ook echt connected en dus actief: klaar om te communiceren met on-board units in voertuigen en met bijvoorbeeld apps op smartphones van weggebruikers.

De gemeenten behoren met dit arsenaal actieve iVRI’s tot de koplopers in Nederland. “We hebben in Helmond de Automotive Campus dus we zijn al een jaar of tien een proeftuin voor dit soort innovaties”, vertelt Tamara Goldsteen, programmamanager Mobiliteit van Helmond.

Ook ’s-Hertogenbosch heeft een scherp oog voor nieuwe verkeerstechnologie. Voor verkeersregelspecialist Eric Greweldinger van de gemeente is het simpel: “Alles wat de verkeersveiligheid verhoogt of onnodig wachten voorkomt, is voor onze weggebruikers interessant.”

Prioriteren

Intelligente verkeersregelinstallaties hebben wat dat aangaat inderdaad veel moois te bieden. Vooral het feit dat a) je iVRI’s vanuit de cloud kan aansturen en b) de installaties kunnen communiceren met (connected) weggebruikers, biedt mogelijkheden. Neem de use case prioriteren: het extra, eerder of langer groen geven aan bepaalde verkeersdoelgroepen. Dat kan onder voorwaarden gebeuren, voor bijvoorbeeld openbaar vervoer, fietsers of vrachtverkeer. Maar de iVRI kan die prioriteit ook min of meer absoluut geven aan nood- en hulpdiensten met sirene en zwaailicht.

“Het idee van groen licht voor hulpdiensten is op zich niet nieuw”, vertelt Eric. “Je had al Vetag, Vecom, Opticom en KAR als systemen voor verkeerslichtenbeïnvloeding. Maar een iVRI rekt de mogelijkheden nog eens flink op.” Een belangrijk voordeel van de iVRI is bijvoorbeeld dat in de gemeenschappelijke iVRI-cloudomgeving nood- en hulpdiensten voortdurend digitaal zichtbaar zijn en ook direct duidelijk is wanneer ze de lichten en sirenes aan hebben. Daardoor ‘weet’ een iVRI langer van tevoren dat ze eraan komen en kan de regeling veel eerder aan de slag: wachtrijen wegwerken bijvoorbeeld, zodat de hulpdienst echt een vrije doorgang heeft. Verder kan de iVRI berichten uitsturen naar andere connected weggebruikers in de buurt: ‘let op, er komt een hulpdienst aan en hij komt van die kant’.

Tamara: “In Nederland vinden er jaarlijks zo’n 70 ongevallen plaats met hulpdiensten die noodgedwongen door rood moeten. Als we dat met een iVRI voorkomen en het andere verkeer ook nog eens gericht kunnen informeren, komt dat de veiligheid alleen maar ten goede.”

Testen en finetunen

Daar zijn beide gemeenten druk mee bezig. ’s-Hertogenbosch is in het voorjaar van 2019 begonnen met een pilot gericht op ambulances. Eric: “Dat doen we in het kader van het landelijke programma Talking Traffic. We zijn rustig begonnen met één iVRI – werkt het technisch allemaal? – en daarna zijn we op een streng nabij het ziekenhuis gaan testen. Sinds voorjaar 2021 beschikken ál onze iVRI’s over de applicatie om ambulances met licht en sirene prioriteit te geven.”

Voor die uitrol was het alleen nodig om, op afstand, nieuwe software te installeren op de iVRI’s. “Ambulances in de regio waren al uitgerust met de benodigde 4G-apparatuur om te kunnen ‘praten’ met de verkeerslichten. Aan de implementatie hadden we dus niet veel werk.”

Alle aandacht kon daardoor naar het testen en finetunen. Dat was deels technisch van aard – zo was de mapping van de connected voertuigen aanvankelijk een uitdaging – maar ook heel praktisch. “Voordat we met deze proef begonnen, kreeg alleen het openbaar vervoer prioriteit bij verkeerslichten. Die hebben we daar expliciet op moeten wijzen: let op, jouw groen kan vanaf nu overruled worden. Voor fietsers hebben we weer andere afwegingen gemaakt. Omdat ambulances hun komst tot maximaal vijf minuten voor de stopstreep van een iVRI kunnen aankondigen, hebben we normaal gesproken voldoende regelruimte om fietsers veilig groen te garanderen. Maar uiteraard moet een ambulance-chauffeur altijd alert blijven, ook op fietsers die nog net bij de laatste seconde groen oversteken. Als onze wachttijdvoorspeller bij fietsverkeerslichten bijna groen aangeeft, dan krijgt die fietser dat ook.

Helmond neemt sinds 2017 deel aan het Europese project C-Mobile  en het richt zich in dat kader op politie en brandweer. “Onze iVRI’s zijn wat communicatiemogelijkheden betreft hybride en kunnen zowel via 4G als via wifi-P communiceren”, zegt Tamara. “In C-Mobile werken we nu met wifi-P. Maar het is allemaal compatibel – alles draait binnen dezelfde iVRI-(cloud)omgeving als de Talking Traffic-toepassingen.”

Ook in Helmond is de pilot gericht op lessen leren en delen. Kleine programmeerfouten of een hapering bij het updaten worden er bijvoorbeeld uit gevist. Maar daarnaast zijn er weer die praktische, functionele lessen. “Je kan zo’n prioriteitsservice op verschillende manieren opzetten. Zijn de hulpverleners bijvoorbeeld gebaat bij feedback over de snelheid die ze moeten aanhouden om groen te krijgen? Daar hebben wij, in overleg met de hulpdiensten, nadrukkelijk niet voor gekozen. In het voertuig is het vaak zo hectisch dat ze er geen extra handelingen of informatie bij willen hebben. De blik moet op de weg gericht zijn.”

Uitrollen

Met die pilots helpen de twee gemeenten zichzelf, maar ook andere wegbeheerders: alle lessen worden meegenomen in de programma’s Talking Traffic en C-Mobile en versterken de keten van voertuig tot iVRI tot cloud. Het belangrijkste is natuurlijk dat Helmond en ’s‑Hertogenbosch zo de veiligheid vergroten.

Tamara noemt wat veelzeggende evaluatiecijfers. “In 89% van de keren dat een nood- en hulpdienst bij ons prioriteit krijgt, kan hij ook daadwerkelijk doorrijden bij de geregelde kruispunten. Als we ook de keren meetellen dat een snelheidsaanpassing nodig is, komt dat zelfs op 93%. Al met al rijden ze 15% minder vaak door rood en zijn er 30% minder conflicten (stoppen) vergeleken met de situatie zonder iVRI.”

’s-Hertogenbosch beschikt nog niet over evaluatiedata, maar de ervaringen zijn er net zo positief. “De mensen op de ambulance zijn alleen maar enthousiast”, aldus Eric.

Wat Tamara en Eric betreft, zijn de iVRI-toepassingen dan ook blijvertjes. Tamara: “Voor ons is het geen pilot meer, maar uitrol.” Ook Eric wil doorpakken. “Ik zou ons ambulanceproject graag uitbreiden naar brandweer en politie. Al zou dat maar het leed van één ongeval schelen, dan is dat al winst.”

SmartwayZ.NL coördineert de uitrol en inzet van iVRI’s in Zuid-Nederland. Meer weten? Mail naar Etienne Wieme, projectmanager C-ITS van Noord-Brabant.